Web 1.0’dan Web 3.0’a!

Herkese merhaba,

Günümüzde kullandığımız bu internetin nasıl doğduğu, nereden geldiği hakkında bilginiz var mı hiç? Peki internetin kaç yılından itibaren kullanılmaya başlandığını biliyor musunuz? Hangi cihaz ve uygulamalar vardı sorusuna birkaç tahminimiz olabilir ama diğer sorulara söyleyecek yorumumuz olabilir. Yazımızın içeriği olarak “Neden Web 1 – 2 – 3 diye sınıflandırmışlar?” sorusunu da bu içerikte öğreniyor olacağız. Bu yazı bilgisayar ve internet dünyasında olan biten sürecin kısa bir özeti niteliğinde olup süreci zihninizde anlamlandırmanıza yardımcı olacaktır. Dilerseniz bu derin yolculuğa hemen başlayalım.

İnternetin Doğuşu

Zaman akışına baktığımızda bilgisayarın doğuşu, internetin doğuşundan daha önceydi. Hesaplamaları hızlı yapabilmek amacıyla başlatılan girişim yıllar içerisinde farklı işlemleri gerçekleştirebilmek için daha da gelişti. Askeri güç birçok şeyden önemli olduğu için yapılan yatırım oldukça stratejik ve güç açısından önemliydi.

1950’lerde bilgisayar bilimlerinin gelişimiyle başlayan bu süreç, 1960’larda ARPANET projesiyle devam etti. ARPANET, bilgisayarlar arasında veri iletimini mümkün kılan ilk büyük ölçekli bilgisayar ağıydı. 

Oluşumun ilk adımı

ARPANET, ilk paket anahtarlamalı ağ olma özelliğini taşıyordu ve bu ağ üzerinden ilk mesaj, UCLA‘dan Stanford Araştırma Enstitüsü’ne gönderildi. Yalnızca “login” sözcüğünü içeren ileti UCLA’daki SDS Sigma 7 sunucusundan SAE’deki SDS 940 sunucusuna gönderilmiştir. İlk iki harf olan “l” ve “o” sorunsuz biçimde iletildi ancak sistem bundan hemen sonra durdu. Böylece ARPANET üzerindeki ilk başarılı ileti “lo” oldu. “login” sözcüğünün tamamının gönderilmesi için bir saate yakın bir çalışma gerekti.

5 Aralık 1969’da Utah Üniversitesi‘nin ve Santa Barbara Kaliforniya Üniversitesi’nin de eklenmesi ile 4 düğümlü bir ağ kuruldu. ARPANET, ALOHAnet‘te geliştirilen temeller üzerinde hızla gelişti. 1981 senesinde ağa bağlı cihaz sayısı 213’tü ve ortalama her 20 günde bir yeni bir cihaz ekleniyordu.

Transmission Control Protocol (TCP) / Internet Protocol (IP)

1980 yılında, ARPANET ve diğer bilgisayar ağları için tasarlanan TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) protokolü standart hale geldi. TCP/IP, bilgisayarlar arasında güvenilir veri iletimini sağlayan temel bir taşıma protokolüydü. Bu, farklı ağların birbirine bağlanmasını kolaylaştırdı ve İnternet’in temelini oluşturdu.

Web’in Doğuşu (1990)

1990 yılında, Tim Berners-Lee tarafından geliştirilen World Wide Web (WWW), TCP/IP üzerine kuruldu ve web tabanlı içeriklerin paylaşılmasını kolaylaştırdı. Bu, İnternet’in daha geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşmasını hızlandırdı.

Tim bu web dünyasının doğuşunu Cern’deki görevini gerçekleştirirken oluşturduğu ilk web sitesiyle yayınlamış oldu. Siteyi ziyaret etmek isterseniz https://line-mode.cern.ch/www/hypertext/WWW/TheProject.html adresinden görüntüleyebilirsiniz. Daha sonra sırasıyla açılan web sitelerini de https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_websites_founded_before_1995 adresinden öğrenebilirsiniz. Bu arada listeyi incelerken bildiğimiz IMDB sitesi 1993 yılında açılmış ve hala yayın hayatına devam ediyor. NASA, BBC gibi sayfalar daha sonradan yayın hayatına başlamış.

Peki Web 1.0’da Nedir?

Bu aşamaya kadar internet üzerinde kesintisiz bir yayın yapılan bir websitesi bile inanılmaz bir gelişmeydi. Web sayfaları siyah arkaplan – yeşil yazı rengiyle hazırlanıyordu. Geliştirmeler ilerledikçe arka plan rengi, font, yazı rengi ve büyüklüğü gibi değişiklikler eklenmeye başlandı.

Cern websitesinde gördüğünüz üzere sayfaya girdiniz ve sadece inceleyip okuyabildiniz. Bunun dışında etkileşime girecek bir durum olmadı. Web 1.0 diye tanımlanan sistemin içerisindeki en önemli nokta tam da bu kısımdır. İçerikleri bir kişi yayınlar ve o kişi düzenler. Diğer kişiler sadece o içerikleri okur. https://info.cern.ch/ adresinde güncellenmiş sayfada sadece ekrandaki verileri okuyorsunuz. Ama bir ekleme, yorum yazamıyorsunuz.

Web 2.0 İle Gelen Yenilikler

Web 2.0 ile gelen en önemli güncelleme diğer kullanıcıların da içerik üretebildiği, etkileşime girebildiği bir web ortamının varlığıdır. Dosya ve içeriklerin sadece okunabilir değil, aynı zamanda yazılabilir-okunabilir içeriklere sahiptir. Tek bir kullanıcıya üzerinden ilerleyen bir bağlantıdan ziyade bağlantıların birbirine farklı kanallardan bağlı olup kopma durumunda bir kayıp oluşturmayacak şekilde tasarlanmıştır. Bu yenilikleri sıkça gördüğümüz yerler ise sosyal medya uygulamaları olmuştur.

Günümüzde video izlemek, mesajlaşmak, içerik paylaşımı ve ihtiyaç duyduğumuz tüm alanlar için hazırlanmış web sayfaları ve bunların mobil uygulamaları bulunmaktadır. İçerik üretmek artık telefonun yüksek kaliteli çözünürlüklü kamerasını açıp kaydet tuşuna basmak kadar kolay hale gelmiştir. Bununla birlikte açık kaynak kullanımının gelişimi, arama motorlarının daha gelişmiş aramalar yapabilmesi daha efektif tasarlanmış ve kurgulanmış web sayfaları ile günümüz zamanında bunları doyasıya kullanmaktayız.

Web 2.0 aynı zamanda internet üzerinden gelir elde etme yöntemlerinin oluşup arttığı bir dönemi temsil eder. Sosyal medya platformları yanında bloglar, wikiler, içerik yönetim sistemleri, rss gibi besleme platformları burada bulunmaktadır.

Web 3.0 ile Ne Değişecek?

Ne güzel herkes sosyal medyasını kullanıyor. Ürettiği içeriğini düzenliyor, paylaşıyor. Gizliye alabiliyor, bazı arkadaşlarına kapatabiliyor. Çevrimiçi doküman, fotoğraf, video düzenliyoruz. Canlı sunum yapabiliyoruz. Ama ne oldu da Web 3.0’a geçme ihtiyacı hissedildi? Bizim göremediğimiz ne var, bizi ne bekliyor?

Merkeziyetsizlik

Web 3.0’ın bizlere sunacağı en büyük avantaj merkeziyetsizlik. Web 1.0 ve Web 2.0’da bir merkez üzerinden verinin dağıtımı söz konusuydu. Bu dağıtım da sunucular tarafından gerçekleştirilmektedir. Veri merkezlerindeki sunucuların hem veri hem de fiziksel olarak korunması, internet hızının yüksek, soğutma ve %100 kesintisiz enerjinin sağlanması gibi kritik öneme sahip gereklilikleri söz konusudur. Facebook, Google, Microsoft, Amazon ve adını yazamayacağım binlerce şirket bu hizmetleri sağlayabilmek için inanılmaz paralar harcıyorlar. Tüm bunlar bir merkeze bağlı çalışıyor ve merkezin yönetimine göre hizmet ediyor.

Merkeziyetsizlik ise o verinin ana ağ içerisindeki tüm bilgisayarlara şifreli dağılması, verinin değiştirilememesi, silinememesi gibi özellikleri barındırıyor. İstisnai durumlar dışında fiziksel olarak başına bir şey gelme gibi bir şey söz konusu değil. Hacklenme, bilgiye zarar gelmesi söz konusu değil. Bir kişinin müdahalesi olabilecek bir durum değil. Dünya üzerinde o ağa bağlı tüm cihazları yok etmeniz bir ihtimal ağa zarar verecektir ki ağa yeni katılan her yeni cihazla bunu gerçekleştirmek de imkansıza yakın bir durum.

Sahiplik Ekonomisi

Web 1.0 ile bilginin yayınlaması ve topluma servis edilebilmesi, toplum tarafından erişilebilmesi noktasında bir hedefi vardı. Web 2.0 ile birlikte platformlar üzerinde bireylerin toplanması, toplulukların bu farklı araçlar sayesinde buluşması, etkileşimde kalabilmesi bu teknolojinin sağladığı en önemli yararlardan biriydi. Web 3.0 ile birlikte bireyselleşme ve sahiplilik ile size sahip olan bir nesnenin hakları sadece sizde olacak. Bunu şeffaf bir şekilde görebileceksiniz. Bu nesneyi kullanıma izin verdiğinizde bu size ekonomik gelir oluşturmaya başlıyor olacak. Ürettiğiniz ya da sahip olduğunuz şeyler size para kazandırırken aidiyeti sizin olacak.

Şeffaflık

Şu an size “Cüzdanınızda ne kadar paranız var?” diye sorsam yabancı ya da tanıdık olmanız fark etmez. Bana yanıt verebilir misiniz? Peki “Bugün kime ne kadar para harcadın?” sorusunu sorduğumda her kim olursa olsun “sınırını bil, sorduğun sorulara dikkat et, sana yanıt vermek zorunda değilim.” diyebilirsiniz.

Size güzel bir haber vereyim! Web 3.0 ile birlikte bir siteye kayıt olacağınız zaman oluşturduğunuz cüzdanınız ile kayıt olacaksınız. Cüzdanınızla işlem yaptığınızda bu işlemlerin her biri satır satır şeffaf olarak görülebilir olacaktır. Örneğin bir NFT satış sitesi olan https://magiceden.io/tr adresine girdiğinizde oturum açmak isterseniz cüzdanınızı bağlayarak giriş yapmanız gerekmektedir. Kullanıcı adı, mail adresi, telefon numarası gibi Web 2.0 yöntemleri geçersiz kalacaktır.

Yaptığınız her bir ağ işlemi sonrası cüzdan hareketleri şeffaf bir şekilde görüntülenecek. Hesabınızda 100 Bitcoin mi var? 20 tanesini arkadaşınıza gönderdiniz. Bir satış oldu ve 10 Bitcoin mi kazandınız. Tüm bu işlemler adım adım miktarınca orada herkese görüntüleniyor olacak.

Daha Fazla Kullanıcı & Website & Cihaz

Görselde fark edildiği üzere Web 1.0’da yaklaşık olarak 50 milyon kullanıcı 100.000 web sitesi varken Web 2.0’da yaklaşık 1 milyar kullanıcı 100.000.000 adet web sitesini kullanıyor. Tabi biz Web 2.0’ı hala kullanırken internete erişim sağlayan kullanıcı sayısı ve web sitesi sayısı gittikçe artmaya devam ediyor. Bu sayının her geçen gün arttığı noktada güvenlik, altyapı, veriyi hızlı işleyebilme ve anlamı sonuçlar getirebilme, kullanıcı davranışlarını analiz edebilme, nesnelerin interneti ve farklı cihazlarla senkronizasyonu, en önemlisi de sahiplik ve topluluk kavramının daha bir önem kazandığı bir sürece doğru ilerliyoruz.

Tüm ekosistem yeniden oluşturuluyor!

Burada konuştuğumuz ekosistem bundan öncekilerden çok farklı! Yapay zeka, makine öğrenmesi, anlamlı web, sanallaştırılmış ve arttırılmış gerçeklik, her an kesintisiz internet bağlantısı, blok zinciri teknolojisi, merkeziyetsizlik, uç bilişim(Spotify örneği) , Metaverse, NFT, kripto para, akıllı kontratlar gibi özelliklere sahip olacağız. Bazılarını hayatımıza almaya başladık, bazıları hala geliştirme aşamasında. Fakat şu bir gerçek ki bu yoldan dönüş yok.

Günümüzde Chrome kendini ne kadar geliştiriyor olsa da Web 3 dünyasına ne kadar entegre olacak? Şimdiden onu tahtını sarsan yeni tarayıcılar ortaya çıkmaya başladı. Kullandığımız depolama araçları, işletim sistemleri, sosyal ağlar, mesajlaşma gibi hayatımızı kolaylaştıran, verimliliğimizi arttıran her bir uygulama Web 3.0 altyapısıyla farklı uygulamalara el veriyor.

Yukarıdaki görsele baktığınızda kendinizi hangi çembere uygun tanımlardınız? Sadece Users çemberi bile varsayılan olarak söyleyebiliriz. Aslında hepimiz bir noktada kullanıcılarız. Hayatımızda bize dokunan her şey bağımsızlaşmış bir sisteme dönüşecek. Her bir meslek dalı, her bir iş, her bir görev şekil değiştirecek.

Özetle

Büyüklüğünün ne kadar olduğunun farkında olamadığımız bir Web 3.0 dünyasına adım atıyoruz. Bir kısım uygulamaların hayatımızda yer edinmeye başladığı ama tüm bunların buzdağının görünen bir kısmının bile olmadığını söyleyebilirim. Burada önemli olan nokta yeniliklere ne kadar kendimizi açıp öğrenmeye ve deneyimlemeye meraklı olursak o kadar hızlı uyum sağlayıp hayatımıza entegre etmeye başlıyor olacağız.

Bir sonraki yazımda blok zinciri ve Bitcoin konusunu yazacağım. Orada bu konulara daha detaylı giriş yaparak parça bilgileri teker teker birleştirmeye başlayacağız. Daha anlamı bir öğrenme gerçekleşecek.

Daha önce yazmış olduğum OpenSea ve NFT Mağazaları yazıma şuradan ulaşabilirsiniz. Spatial.io ile Sanal Evren Deneyimi hakkında yazdığım bir başka yazıma ise şuradan ulaşabilirsiniz.

Bir sonraki yazımda görüşmek dileğiyle..

Kaynaklar:

https://tr.wikipedia.org/wiki/İnternetin_tarihi
https://tr.wikipedia.org/wiki/ARPANET
https://entethalliance.org/wp-content/uploads/2021/07/Slide7-1.jpg
https://www.kkr.com/insights/hubs-digital-infrastructure/_jcr_content/root/main-wrapper/article-wrapper/insights-hero-banner/leadImage.coreimg.jpeg/1709159440521/data-center-20240229.jpeg
https://www.fsp-group.com/en/knowledge-app-42.html
https://www.zeeve.io/wp-content/uploads/2022/09/i592.png
https://www.creative-tim.com/blog/content/images/2022/07/features-comparison.jpg
https://mergendevri.com/wp-content/uploads/2021/02/aff0c-1m5jgwc4zocx0laqsld1fkw.png
https://tr.wikipedia.org/wiki/Web_2.0
https://info.cern.ch/
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_websites_founded_before_1995
https://solscan.io/account/HEL1USMZKAL2odpNBj2oCjffnFGaYwmbGmyewGv1e2TU#balanceChanges
https://miro.medium.com/v2/resize:fit:1400/1*CoOeROiKmvViwed1hrJMfw.png